Disparition de Chanig ar Gall / Aet eo Chanig ar Gall da Anaon

Chanig ar Gall le 25 août 1988 © Giselle Morosoff-Ruytinx / Dielloù Charlez ar Gall
Chanig ar Gall le 25 août 1988 © Giselle Morosoff-Ruytinx / Dielloù Charlez ar Gall

Chanig ar Gall est décédée ce lundi 9 avril 2012 à Brest.

  • Décorée de l’Ordre de l’Hermine
  • Chevalier des Arts et des Lettres
  • Femme de lettres, de théâtre et de scène
  • Pionnière de la radio-télévision en langue bretonne

 

Née Jeanne-Marie Guillamet, elle était l’épouse de Charlez ar Gall, lui-même disparu en novembre 2010. D’une famille originaire de Telgruc-Argol, dans la presqu’île de Crozon, elle est née le 5 mai 1922 à Saint-Cadou, commune de Sizun.

 

Avec Charlez ar Gall, elle a été du temps de l'ORTF une pionnière de la radio et de la télévision en langue bretonne. Elle avait d’ailleurs appris le breton pour pouvoir participer aux premières émissions en breton aux côtés de son époux, tout d’abord sur Radio-Brest à partir de 1964, puis sur Télé-Bretagne lorsqu’a été créé Breiz o veva, le premier magazine en langue bretonne de la télévision en 1971.

 

Femme de lettres, de théâtre et de scène, Chanig ar Gall fut l’une des grandes interprètes de la culture bretonne de ces cinquante dernières années. Elle a contribué à la diffusion de la poésie et de la musique celtiques, en donnant pendant des années dans toute la Bretagne – et au-delà – des récitals de poésie en breton et en français, en compagnie de musiciens comme Guy Tudy, André Mahoux ou An Triskell (les frères Quefféléant). Elle a elle-même publié une anthologie bilingue de la poésie de Pierre-Jakez Hélias sous le titre Lagad an tan - L'œil du feu. Elle a également rédigé de nombreux articles pour la revue en langue bretonne Brud Nevez.

 

Chanig ar Gall a participé à compter de 1974 à l'aventure de Teatr Penn ar bed, l'une des premières troupes de théâtre en langue bretonne, au sein de laquelle elle a été comédienne, notamment dans la pièce Gwragez (Femmes), création de Rémi Derrien en 1987. Avec une très belle qualité d'écriture, elle a fait paraître en 1992 ses souvenirs d'enfance à Argol, aussi émouvants que dramatiques, sous le titre L'Argolienne, récompensé par plusieurs prix littéraires.

 

On ne saurait oublier qu'ayant elle-même été opérée d'un terrible cancer en 1969 et s'en étant remise, Chanig ar Gall a ensuite témoigné de son vécu dans le cadre de multiples réunions organisées par la Ligne nationale contre le Cancer pour informer les femmes de la possibilité de guérir du cancer du sein. Toute sa vie a été ensuite un témoignage et un combat en ce sens.

 

Chanig ar Gall était une personnalité d'une très grande sensibilité, d'une constante disponibilité et d'un réel dévouement. S'appuyant sur une connaissance intime de la littérature bretonne, tant de langue bretonne que de langue française, elle a su faire partager ses connaissances et ses intuitions avec beaucoup de finesse et justesse sur scène, dans le monde de l'audiovisuel et par l'écrit.

 

Chanig a été une femme de Bretagne et de son temps.

 

Ses obsèques seront célébrées au Centre funéraire du Vern à Brest, vendredi 13 avril 2012 à 16h30.

Marvet eo Chanig ar Gall d'al lun 9 a viz ebrel 2012 e Brest.

  • Bet loreet anezhi gant Urzh an Erminig
  • Marc'hegez an Arzoù hag al Lizhiri Chevalier des Arts et des Lettres
  • Plac'h al Lizhiri, ar c'hoariva hag al leurenn
  • Difraosterez ar brezhoneg er skingomz hag er skinwel

 

Ganet e oa bet Jeanne-Marie Guillamet e Sant-Kadou Sizun d'ar 5 a viz mae 1922, med deuz Terrug-Argol e oa he zud. Dimezet e oa bet da Charlez ar Gall, bet êet eñ da anaon tost da zaou vloaz 'zo, e miz du 2010.

 

Gand he fried eo bet Chanig en amzer an ORTF unan euz ar re genta o kas an abadennou brezoneg war-raog er radio koulz hag en tele. Deski brezoneg he-doa greet end-eeun evid kemer perz enno hag evid kenlabourad gand he gwaz, da genta penn war Radio-Brest pa oa bet digoret eur studio kenta eno e 1964, ha goude ze war Tele-Breiz, adaleg 1971, pa oa bet savet ar henta gwir abadenn-dele e brezoneg dindan an ano Breiz o veva.

 

Bet eo bet ive Chanig ar Gall plah al lennegez, ar c'hoariva hag al leurennou hag dre ze unan euz ar re o-deus greet ar muia evid bruda sevenadur Breiz e-pad eun hanter-kantved. Mond a ree euz an eil kêr d'eben dre Vreiz a-bez ha pelloh c'hoaz da ginnig skridou gwella barzed ar vro, e brezoneg hag e galleg, asamblez gand muzisianed evel Guy Tudy, André Mahoux pe An Triskell (ar vreudeur Quefféléant). Embannet he-deus eun dibab euz barzonegou Per-Jakez Helias dindan an ano Lagad an tan - L'œil du feu. Forzig pennadou he-deus skrivet er gelaouenn Brud Nevez.

 

Pa 'z eo bet savet Teatr Penn ar Bed e 1974 gand Remi Derrien, he-deus kemeret perz dioustu e buhez ar strollad, prest atao da zikour ar re yaouank. Komedianez eo bet zoken, ha soñj a zo bet dalhet dreist-oll deuz ar perz a oa bet heh hini er pez-c'hoari Gwragez e 1987. Diskouezet he-deus a-hend-all pegen lemm ha pegen soutil e oa he fluenn p'he-deus kontet heh eñvorennou bugaleaj en Argol, ar re fentuz koulz hag ar re griz, en he leor L'Argolienne e 1992.

 

Ne heller ket ankounac'haad kennebeud e oa bet operet Chanig ar Gall deuz ar hrign-beo e 1969 : bet eo bet êet goude ze e-pad bloaveziou da gonta penaoz e oa bet deuet da barea, e-kerz ar bodadegou a veze aozet gand al Ligne nationale contre le Cancer, da sklêrijenna ar merhed war o stad. Eun testeni hag eun emgann eo bet he buhez goude ze war an dachenn-ze.

 

Chanig ar Gall a oa eur vaouez sañsibl ken-ha-ken, prest atao da renta servij ha da zikour ar re all. Eun anaoudegez don he-doa deuz al lennegez ha deuz ar varzoniez a-vremañ e Breiz, deuz an hini vrezoneg koulz ha deuz an hini halleg. He flijadur a oa lodenna gand ar re all kement a ouie : se he-deus greet war al leurennou, en abadennou radio ha tele, ha dre skrid kerkoulz all.

 

Bet eo bet Chanig eur vaouez deuz a Vreiz ha deuz heh amzer.

 

Digwener 13 a viz ebrel, e vo lidet heh obidou da 4 eur hanter e Funerarium ar Wern e Brest.

Écrire commentaire

Commentaires: 0